فصد خون چیست؟ چه بیماری هایی با فصد درمان می‌شود؟

فصد چیست؟

فصد در طب مکمل بر اساس این باور است که بدن انسان از چهار خلط خون، بلغم، صفرا و سودا تشکیل شده است. اگر میزان این چهار خلط همیشه در حد تعادل و تناسب باشد، بدن در حالت سلامت قرار دارد. اما اگر به علت افزایش یا کاهش این اخلاط تعادل و تناسب بدن دچار تغییر شود بدن دچار بیماری می‌شود. 

برخی از روش‌های متعادل‌ کردن اخلاط چهارگانه در طب مکمل بر خون‌گیری استوار هستند؛ اعمالی مانند حجامت و فصد. فصد می‌تواند در جهت تعادل و تناسب این چهار خلط عمل کند و از افزایش هر کدام از آن‌ها در بدن و بیماری پیشگیری کند. این روش درمانی، مجاز و مطلوب است؛ مانند حجامت که از درمان‌های پذیرفته‌شده است. این روش بسیاری از سموم بدن را در هنگام غلبۀ سودا دفع می‌کند و موجب دفع مواد زائد خون می‌شود.

فصد در گذشته چگونه انجام می‌شد؟

این عمل، باز کردن منفذی کوچک در دیوارۀ رگ است. این کار در گذشته به‌وسیلۀ «نیشتر» انجام می‌شد. شکل و اندازۀ نیشتر برای هر رگ متفاوت بود. این عمل در واقع استفراغ کلی بدن است. ۳۶۰ نوع رگ برای انجام فصد در بدن وجود دارد.

این روش نسبت به حجامت و بادکش ناشناخته‌تر است. در طب مکمل، جزو اعمال یداوی است و تجویز نابه‌جای آن آسیب‌های جدی در پی دارد. بنابراین اشراف به کاربرد صحیح آن در درمان بیماری‌ها بسیار اهمیت دارد.

با استناد به کتاب‌های اساسی طب به‌خصوص قانون، ذخیرۀ خوارزمشاهی، کامل‌الصناعه و اکسیر اعظم ضرورت انجام این عمل را برای بیماری‌های کبد ذکر کرده‌اند. این عمل فقط در سوءمزاج دموی و اورام دموی جزو اولین اقدامات درمانی است و در سایر موارد در کنار درمان‌های دیگر به کار می‌رود. در طول عمل اگر شخص دچار استفراغ شد این استفراغ کمک‌کننده است که شخص دچار شوک نشود.

هدف از فصد کردن

در طب قدیم این عمل با هدف کم‌کردن زیادی خون یا انحراف خون از عضو آسیب‌دیده صورت می‌گرفت. مثلاً اگر فردی دچار التهاب عضو می‌شد. اگر التهاب موجب پرخونی می‌شد برای کم‌کردن درد و التهاب و پرخونی، در نزدیک‌ترین رگ محل درد، انجام می‌شد. مقداری خون از سیاهرگ گرفته می‌شد. اطبا برای پیشگیری از درد، دورترین رگ را برای فصد انتخاب می‌کردند.

روش انجام فصد در بیماری‌های مختلف

در این روش با تیغ‌زدن وریدها خون را از آن خارج می‌کنند. برخی پزشکان با این روش مخالف‌اند؛ آن‌ها بر این باورند که خون و املاح آن برای بدن ضروری است و نباید آن را از بدن خارج کرد.

 اما حکما و پزشکان طب سنتی معتقدند فرد گاهی در اثر پرخوری، روی‌هم‌خوری و کم‌تحرکی دچار افزایش اخلاط چهارگانه بدن می‌شود. باید برای درمان این حالت، روش فصد و خارج‌ کردن خون از وریدها را به کار گیرد. این عمل درد چندانی ندارد. اگر تحت نظر پزشک حاذق صورت بگیرد عوارض و خطری ندارد.

درمان بیماری‌ها با فصد

برخی بیماری های قابل درمان با فصد خون:

 کسی که درد چشم و خارش شدید چشم دارد فصد سفالیک انجام می‌شود. در گل مژه و خار چشم فصد هر دو سفالیک انجام می‌شود. (با فاصله یک هفته یا دو هفته).

برای سرفه‌های همراه با خلط خونی و آسم فصد بازیلیک (رگ دست) انجام می‌شود.

خستگی‌های بدن از کمی و زیادی خون است؛ اگر از پرخونی باشد فصد و اگر از کم‌خونی باشد بادکش انجام می‌شود. به دنبال آن به بیمار توصیه می‌کنند که خوراک خون‌ساز مانند شربت عسل، شیره‌ها (شیرۀ انگور، خرما، توت و…) انجیر، زیتون، انگور، خرما، گوشت کبابی بره و… استفاده کند.

اشتهای بیش از اندازه در دموی‌ها و بلغمی‌ها نیز با این عمل درمان می‌شود. همچنین برای انسداد کیسۀ صفرا، بین انگشت چهارم و پنجم دست راست انجام می‌شود.

 فصد رگ‌های قسمت‌های مختلف بدن مانند گردن، پیشانی، پشت زانو و… برای التیام دردهایی مانند درد بواسیر، درد رحم، سوءهاضمه، کمردرد، واریس، خونریزی شدید بینی، پرفشاری خون، درمان برخی نازایی‌ها به کار می‌رود.

یکی از درمان‌های دیابت فصد است.

 در بیماری‌های قلبی نیز مفید است.

 فصد زیر لب هم برای بوی بد دهان مفید است.

فصد زیر زبان برای لکنت زبان ناشی از گرمی مفید است.

اقدامات قبل از انجام فصد

افراد قبل از انجام عمل

1. نباید به شدت گرسنه باشند یا پرخوری کرده باشند.
2. نباید 12 ساعت پیش از فصد مقاربت زناشویی داشته باشند.
3. قبل از فصد مصرف غذاهای سرد مانند لبنیات، تخم مرغ، ماهی، برنج، مرغ، خیار و کاهو، کیوی، گوجه‌فرنگی، ماکارونی،آش جو، لوبیا مجاز نیست.
4. دو ساعت از خوردن صبحانه‌ گذشته باشد.
5. کیفیت نبض، ثابت باشد و افت نداشته باشد.

مراقبت‌های بعد از انجام فصد

پس از فصدخون بیمار باید

1. از غذاهای لطیف مانند انواع سوپ استفاده کند و از پرخوری بپرهیزد.
2. همچنین آهسته غذا بخورد.
3. از خوردن غذاهای شور و دودی بپرهیزد.
4. هنگام استراحت باید به پشت دراز بکشد، اما به خواب نرود.
5. اگر موضع فصد دردناک بود از کمپرس گرم یا روغن میخک برای کاهش درد استفاده کند.
6. در صورت خونریزی یک قطعه گاز استریل یا پارچۀ تمیز را روی موضع قرار دهید و بیست دقیقه فشار نقطه‌ای و محکم وارد کنید.
7. پس از فصد مصرف تخم‌مرغ و غذاهای حاوی تخم‌مرغ و غذاهای بسیار تند و تیز و بسیار ترش و بسیار شیرین تا 24 ساعت ممنوع است.
8. تا 48 ساعت بعد از فصد نباید به حمام بروند.

موارد منع فصد

عمل فصد اگر با دقت و توسط افراد متخصص و مجرب انجام نشود بسیار خطرناک است؛ چون احتمال بریدگی عصب وجود دارد. فصد و خون‌ دادن‌های زیاد باعث پیری زودرس می‌شود.

مهم‌ترین ممنوعیت این عمل ابتلای کبد به بیماری‌های بلغمی است. در این بیماران آسیب جدی به دنبال دارد. نکتۀ دیگر اینکه فصدِ یک رگ، هم‌زمان روی چند عضو اثر می‌گذارد. توصیه می‌شود در صورتی که این عمل به هر علتی تجویز شد وضعیت کبد مد نظر باشد تا به آن آسیبی نرسد.

کسانی که نباید عمل فصد را انجام دهند

• زنان حامله
• صفراوی‌های شدید
• کسانی که خون سالم کمی دارند.
• افراد بالای ۶۰ سال و زیر ۱۴ سال
• افراد خیلی لاغر و خیلی چاق
• کسانی که مشکلات شدید گوارشی دارند.
• کسانی که به بیماری کبدی مبتلا هستند.
• افراد تب‌دار
• ساکنان مناطق سردسیر
• افرادی که از شدت بیماری چهره ای زرد دارند.
• افرادی که ضعف معده دارند.

تفاوت فصدخون و حجامت

در هر دو روش، خون برای پیشگیری و درمان از بدن خارج می‌شود. اما این دو روش درمانی تفاوت‌هایی هم با یکدیگر دارند.

در فصد، خون‌گیری از عروق اصلی است. در آن رگ کاملاً گشوده می‌شود تا مقدار مشخصی خون از بدن بیمار خارج شود، همچنین خونی که از بدن خارج می‌شود غلیظ و از عمق بدن اخلاط و سموم را خارج می‌کند.

اما در حجامت ابتدا با وسایلی بدن را بادکش می‌کنند. سپس با ابزار مخصوص خراش می‌دهند تا خون رقیقی از مویرگ‌های قسمت‌های سطحی بدن و پوست یا مویرگ‌های داخل عضله خارج شود. همان نواحی از سطح پوست از اخلاط پاک می‌کند. ضمن اینکه بر کل بدن نیز اثر دارد.

 خونی که در فصد از بدن خارج می‌شود بیشتر است. در نتیجه ممکن است فرد دچار ضعف شود و به اعضای اصلی بدن همچون کبد، کلیه و قلب ضرر وارد شود.

چه کسانی باید فصد انجام دهند

• افراد بالغ با مزاج گرم که در مناطق گرمسیر کشور زندگی می‌کنند
• افراد با حجم و غلظت خون زیاد که استخوان‌بندی درشت، رویش زیاد مو، چشم و لب درشت دارند. بیشتر، مردان را شامل می‌شود.

بهترین زمان انجام فصدخون

در فصل بهار اخلاط و فضولات در خون به جریان درمی‌آیند. در این فصل بدن با هیجاناتی روبه‌رو می‌شود. بنابراین خون‌گرفتن موجب دفع این فضولات می‌شود. همچنین فشار خون در این فصل به حدی است که عوارض ناشی از فصد به کمترین حد خود می‌رسد.

در فصل‌های پاییز و زمستان، فضولات غلیظ حرکت نمی‌کنند. به همین دلیل خون‌گرفتن سبب دفع بخش مفید خون می‌شود. بهتر است این روش در فصل تابستان و در فصول سرد سال انجام نشود. بهتر است این کار در ساعات اولیۀ روز، پس از هضم غذا و بعد از کارکردن شکم انجام شود.

چندبار فصدخون انجام دهیم؟

معمولاً این عمل در سه مرحله در طی چهارده روز انجام می‌شود. هر بار به مقدار بیشتری سودا و بلغم و خون فاسد از بدن دفع می‌شود. اما در اغلب مواقع دوبار پشت سر هم انجام می‌شود.

اگر منظور از این عمل بازگرداندن ماده باشد هرچه خون را در نوبت‌های بیشتر خارج کنند، نتیجۀ بهتری به دست می‌آید. پس باید در کمترین مدت و زمان انجام شود و به فاصلۀ یک روز یا در همان روز باشد. اگر یک ساعت یا زودتر باید عرضی بزنند و اگر در روز بعد نیاز به فصد باشد از طول انجام می‌شود.

در نظر داشته باشید نباید در میان دو فصد خوابید، زیرا خواب سبب بازگشت ماده به داخل می‌شود و فصد دوم را بی‌اثر می‌کند.

همان‌طور که گفتیم این اقدام درمانی بسیار دقیق و حساس است. اگر فرد متخصص این کار را انجام ندهد خطرات جدی در پی دارد.

در کلینیک دکتر سریتا پزشکان متخصص فارغ التحصیل از بهترین دانشگاه‌های علوم پزشکی، حضور دارند. این خدمات در کلینیک دکتر سریتا به بهترین شیوه و در محیطی بهداشتی و سالم ارائه می‌شوند.