بهداشت بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. آنقدر در طب سنتی به مسائل دوران بارداری اهمیت داده شده که نظیر آن در هیچ مکتب علمی نمی‌توان یافت. احکام اسلامی، خانم‌های بارداری را که آمادگی روزه گرفتن را ندارند؛ از روزه گرفتن در ماه مبارک رمضان معاف می‌داند. اما مادران بارداری هم وجود دارند که در وضعیت خوبی به سر می‌برند و پزشک معالجشان هم این امر را تایید می‌کند و منعی برای روزه گرفتن ندارند.
اگر در دوران بارداری غذا نخوریم، چه اتفاقی می‌افتد؟
به طور کلی غذا نخوردن در زمان بارداری سبب کاهش قند خون می‌شود. اما حتی در نخوردن غذا به مدت طولانی، انرژی جنین از طریق روش‌های جبرانی تامین می‌شود. در زنان باردار روزه‌دار، در انتهای روز، کاهش معنی‌داری در سطح سرمی گلوکز، انسولین، لاکتات، کارنیتین و افزایش معنی‌دار در سطح تری‌گلیسیرید سرم مشاهده شده است.
در مناطقی که دچار سوء‌تغذیه هستند، پیامدهای حاملگی در زنان باردار روزه‌دار مناسب نیست.
ماساژ درمانی ، فصد خون،زالو درمانی ، حجامت، طب سوزنی از انواع روش های درمان در طب سنتي می باشند.
بهداشت بارداری چیست؟
بهداشت بارداری در واقع به آنچه شما قبل از باردار شدن، در دوران بارداری و پس از تولد در بدن خود قرار می‌دهید
که می‌تواند بر سلامت کودک شما تاثیر بگذارد، اشاره دارد. خوردن غذاهای مناسب، دانستن اینکه از خوردن چه غذایی و نوشیدنی باید اجتناب کنید، ورزش منظم و ترک سیگار و الکل همه این موارد مهم است که قصد دارید احتمال بارداری سالم را افزایش دهید.
بهداشت بارداری در ماه رمضان
روزه‌داری ماه رمضان سبب اشکال در رشد داخل رحمی جنین نمی‌شود و وزن موقع تولد در 13,300 نوزاد طبیعی گزارش شده است.
روزه‌داری ماه رمضان اثری بر نمایه مایع آمنیوتیک و حجم آن ندارد و سبب ایجاد اجسام کتونی در خون و ادرار مادر باردار نمی‌شود.
در یک مطالعه، کودکان 4-13 ساله مادرانی که زمان بارداری روزه گرفته بودند از نظر رشد جسمی و ذهنی و آزمون‌های روانی-حرکتی مانند کودکانی بودند که مادرانشان در زمان بارداری روزه نگرفته‌اند.
زنان بارداری که قبل از بارداری و حین آن تغذیه مناسبی داشته‌اند، استفراغ دوران بارداری ندارند و مواد غذایی کامل روزهای بارداری را مصرف می‌کنند و می‌توانند روزه بگیرند و بقیه زنان باردار باید از روزه‌داری ماه رمضان اجتناب ورزند.
توصیه‌های طب سنتی به زنان باردار روزه‌دار
چند توصیه در زمینه بهداشت بارداری به زنان بارداری که قصد دارند در ماه رمضان روزه بگیرند:
1- به مادران بارداری که در گرفتن روزه اصرار دارند، توصیه می‌شود که با کنترل وزن خود از اضافه وزن لازمی که می‌بایست در طی حاملگی کسب کنند، مطمئن گردند.
2- زنان باردار قبل از شروع ماه رمضان و در طول این ماه برنامه‌ای منظم برای معاینه دوره‌ای خود توسط پزشک تنظیم کنند و آزمایش‌های لازم از جمله قند خون و … را انجام دهند.
3-مادران باردار برنامه روزانه خود را طوری تنظیم کنند که تا حد ممکن استراحت لازم را داشته باشند. از شرایط پردغدغه و اضطراب‌آور دوری کنند و تحت هر شرایطی آرامش خود را حفظ کنند.
4-اگر زنان باردار شاغل هستند، از کارفرمای خود تقاضا کنند که مدت زیادی را بین کارهای خود استراحت کنند و یا در ماه رمضان مدت کمتری کار کنند.
5-توجه به حرکات جنین در قبل از ماه رمضان در طول این ماه بسیار مهم است. در صورتی که جنین در طول روزه‌داری خیلی کمتر و یا خیلی بیشتر از قبل حرکت می‌کند باید حتما با پزشک در میان گذاشته شود. همچنین اگر در طول روزه‌داری دردهایی مثل انقباضات زایمانی برای مادر به وجود آمد، حتما باید با پزشک خود تماس بگیرد.
6-زن باردار باید از مصرف خوراکی‌های مصنوعی و صنعتی مانند آبمیوه‌های بسته بندی شده، تنقلات ناسالم، رنگ‌های خوراکی و فست فودها به شدت پرهیز نماید. به علاوه از خوردن مواد غذایی تلخ و تند مانند زیتون تلخ، فلفل و نیز لوبیا و کنجد خودداری ورزد.
7-زنان باردار در ماه رمضان باید از خوردن غذای زیاد به یکباره اجتناب ورزند زیرا این کار باعث ایجاد تخمه و فساد غذا در معده شده و این مسئله زیانبارترین بیماری برای زن حامله است. همچنین باید از مصرف مواد غذایی دیرهضم و سنگین اجتناب کرد.
8-زن باردار باید از مصرف آب بسیار سرد یا بسیار داغ و آب یخ در کل دوران بارداری به خصوص در ماه رمضان امساک ورزد.
9-در ماه رمضان وعده سحری حتما توسط زن باردار مصرف شود تا گرسنگی طولانی مدت منجر به تشکیل اجسام کتونی در بدن وی نگردد.
10-باز کردن روزه با قندهای طبیعی مثل خرما، کشمش، توت، عسل، مویز و … انجام گردد. از مصرف شیرینی‌جات مصنوعی و چرب به شدت پرهیز شود.
11-برای جلوگیری از یبوست بهتر است از شورباها و سوپ‌ها در هنگام افطار استفاده شود. همچنین مصرف تمر هندی، گلقند، ترنجبین با گلاب توصیه می‌گردد.
12-زنان باردار از گیاهانی مثل خطمی، پنیرک و بنفشه به عنوان ملین استفاده ننمایند.
13-اگر با وجود توصیه‌های فوق بازهم یبوست ایجاد گردید، می‌توان برای برطرف کردن آن از خیسانده انجیر و آلوبخارا استفاده کنید. استفاده از روغن زیتون نیز در این امر بسیار مفید است.
14-بهترین میوه‌ها برای مصرف توسط زن باردار عبارتند از: سیب، به، مویز، گلابی، زردآلو، انگور و انار.
15-بهترین خشکبار برای مصرف توسط زن باردار عبارتند از: بادام، پسته، فندق و گردو البته به شرطی که در مصرف آنها حد اعتدال رعایت شود.
16-به عنوان نوشیدنی، زنان باردار می‌توانند از آبمیوه‌های طبیعی و شربت سکنجبین در این ماه بهره ببرند. البته مصرف این شربت‌ها باید 1 تا 1/5 ساعت با غذا فاصله داشته باشد.
در مقالات طب جدید ثابت شده که مصرف آب انار استرس‌های اکسیداتیو وارده به جفت را کاهش داده و نتایج بارداری و رشد جنین را بهبود می‌بخشد.
ملاحظات مادران شیرده روزه‌دار
مادران شیرده که روزه می‌گیرند، ممکن است آب بدنشان کم شود و تغییراتی در سدیم و اوریک پلاسما و نیز میزان لاکتوز، سدیم، پتاسیم شیر آنها به وجود بیاید. به علاوه اگرچه کمیت درشت مغذی‌ها در شیر تغییر نمی‌کند اما محتوای روی، منیزیم و پتاسیم آن ممکن است در زنان شیرده روزه‌دار کاهش یابد.
بنابراین روزه‌دار برای زنان شیرده که بچه‌های کمتر از 6 ماه دارند، چندان مناسب نیست. البته در سال اول تولد شیر مادر غذای اصلی کودک است و اکثر مواد مورد نیاز رشد وی از طریق شیر مادر تامین می‌شود
ولی بعد از 1 سالگی که کودک از غذای خانواده استفاده می‌کند و شیر مادر نقش کمکی در تغذیه وی دارد ریز مغذی‌ها نیز از سایر غذاها تامین خواهد شد و مادران می‌توانند با مشورت پزشک و با توجه به قوای بدنی خود و کودک و نیز وضعیت منحنی رشد کودک و میزان دریافت غذاها، در مورد روزه‌داری تصمیم بگیرند.
توصیه‌های طب سنتی به مادران شیرده روزه‌دار
رعایت توصیه‌ها و دستورات زیر به بهبود کیفیت و افزایش شیر، در مادران شیرده کمک می‌کند.
بهترین مواد غذایی برای مادران شیرده
- نان گندم خوب پخته شده
- گوشت بره
- گوشت بزغاله
- گوشت و مغز گوسفند
- ماهی تازه
- کرفس
- کنجد
- چغندر
- آش پخته شده با نخود و جو
- کاهو
- بادام
- فندق
بدترین مواد غذایی برای مادران شیرده
- خردل
- نعناع
- سیر
- پیاز
توصیه‌های غلیظ شدن شیر مادران شیرده
- پرهیز از فعالیت‌های شدید و ورزش‌های سنگین
- مصرف شیره انگور با نان سنگک به عنوان صبحانه یا شام
- استراحت و خواب کافی
علل کم بودن شیر مادران شیرده
- غلبه حرارت بالا بر بدن: استفاده از سوپ جو با اسفناج برای افزایش شیر در این حالت بسیار مفید است.
- غلبه سردی بر بدن یا گرفتگی در مجاری شیر: در این مورد استفاده از هویج یا تخم آن و همچنین بادکش گرم زیر سینه در افزایش شیر موثر است.
- کمبود شیر به دنبال کم غذایی مادر: افزودن سیاه دانه، رازیانه و تخم شوید به رژیم غذایی به افزایش شیر کمک می‌کند.
نتیجه‌گیری
یکی از موارد مهم مربوط به بهداشت بارداری تغذیه سالم زنان باردار است.
در دوران بارداری نیازی به “خوردن دو نفر” نیست. شما فقط نیاز به دریافت مواد مغذی بیشتری دارید که کودک شما برای رشد سالم خود نیاز دارد و غذاهای کمتری که نمک، قند و چربی دارند بسیار کمتر است. این موارد هم برای شما و هم برای کودک مضر است.
توصیه می‌شود که هر روز طیف گسترده ای از میوه‌ها و سبزیجات از انواع و رنگ‌های مختلف را مصرف کنید. همچنین می‌توانید از غلات کامل استفاده کنید – 8 تا 8 ½ در روز که باردار هستید خوب است.
خوردن غذاهایی که آهن زیادی دارند مانند گوشت قرمز و توفو و خوردن غذاهای لبنی به مقدار زیاد، مانند شیر کم چربی، ماست یا پنیر برای کلسیم بسیار مهم است.
خوردن میوه، سبزیجات و حبوبات و نوشیدن آب زیاد به هر نوع از یبوست کمک می‌کند.
خوردن کافئین در دوران بارداری مشکلی نیست، اما آن را به حدود 2 تا 3 فنجان قهوه یا 6 فنجان چای در روز محدود کنید.
منبع:
- کتاب تغذیه و روزه‌داری در سلامت و بیماری از دیدگاه طب ایرانی
- pregnancybirthbaby.org.au
