در فصد سیاهرگ ها همۀ انواع اخلاط چهارگانه از بدن خارج شده و بدن تسویه می‌شود. زمانی‌که میزان یا غلظت خون فرد از حالت طبیعی بیشتر باشد، فرد می‌تواند با فصد که با شکافتن رگ‌های سیاهرگی (عروق وریدی) و بعضی اوقات سرخرگی (عروق شریانی) انجام می‌شود، خون مازاد و به طور کلی اخلاط چهارگانه (خون، بلغم، صفرا و سودا) را از بدن خود خارج کند.
لازم به ذکر است که رگ‌های سیاهرگی کاربرد بیشتری در عمل فصد دارند. در بدن انسان سیاهرگ‌های خاصی وجود دارد که می‌توان برای فصد خون از آن‌ها استفاده کرد و بدون هیچ ترسی برای خارج کردن خون آن‌ها را شکافت.
سیاهرگ‌های قابل فصد دست عبارتند از:
- قیفال
- باسلیق
- اکحل
- اسلیم
- حبل الذراع
- ابطی
سیاهرگ‌های قابل فصد پا عبارتند از:
- مابض
- صافن
- عرق النساء
شکافتن و به اصطلاح فصد سیاهرگ‌ها به شکل طولی و مورب و فصد سرخرگ‌ها به شکل عرضی انجام می‌شود. البته اگر سیاهرگ‌ها را نیز به شکل عرضی شکاف دهیم، این رگ‌ها بعد از فصد زودتر التیام پیدا می‌کنند. این عمل باید در مرکز فصد خون و زیر نظر پزشک متخصص انجام گیرد.
تدابیر قبل از فصد خون سیاهرگ ها
- فصد خون به دلیل عوارض احتمالی که دارد، دارای محدودیت سنی است و فرد بیمار نباید کمتر از 14 سال یا بیشتر از 60 سال سن داشته باشد.
- بهتر است اضطراب و استرس، عصبانیت یا ترس و هیجان بیمار قبل از فصد خون برطرف شود. می‌توان با توضیح دقیق روش کار و برطرف کردن نگرانی‌ها در مورد عوارض احتمالی این احساسات را در بیمار کم کرد.
- بیمار نباید بیش‌ازحد چاق یا لاغر باشد.
- بیمار نباید سابقۀ بیماری‌های مزمن و طولانی مدت را داشته باشد.
- بیمار نباید به ضعف معده و کبد دچار باشد. در غیر اینصورت باید ابتدا با دارو ضعف معده بیمار را برطرف کرد و سپس فصد را انجام داد.
- بهتر است بیمار اهل مناطق گرمسیر نباشد و فصد نیز در فصول گرم سال انجام نگیرد.
- بیمار نباید پوستی سفید یا زرد رنگ (ناشی از کم خونی) داشته باشد.
- بیمار نباید در دوران نقاهت باشد.
- بیمار نباید دچار مشکلات سلامتی و در نتیجه تب و لرز و مسمویت و به طور کلی بدحال باشد.
- بیمار نباید بعد از استفراغ، عرق یا ادرار زیاد، انجام ورزش‌های شدید، بعد از حمام، در هنگام گرسنگی، تشنگی یا بی‌خوابی طولانی‌مدت به مرکز فصد خون مراجعه کند.
- بیمار چند روز قبل از فصد نباید روزه بگیرد.
- اگر خون بیمار غلیظ است، بیمار ابتدا باید تحت درمان دارویی قرار گرفته و سپس فصد را انجام دهد.
- افرادی که بعد از فصد دچار بی‌حالی شدید می‌شوند یا غش می‌کنند، نباید ناشتا فصد را انجام دهند. این افراد باید قبل از فصد خوراکی یا نوشیدنی‌های ترش مانند آب انار، شربت آبلیمو یا زرشک بخورند.
بهترین زمان‌های مناسب برای انجام فصد سیاهرگ ها
به طور کلی فصد به دو شکل اختیاری یا اضطراری (از نظر پزشکی) انجام می‌شود.
بهترین زمان برای انجام فصد اختیاری عبارتند از:
- هنگام چاشت یا ضحی. در واقع این فصد بعد از هضم شبانه انجام می‌شود.
- ایام ناقص النور ماه. روز پانزدهم تا بیست و هفتم ماه زمان مناسبی برای انجام فصد در نظر گرفته می‌شود.
- در هفتۀ اول ماه نیز انجام فصد جایز نیست. زیرا در این هنگام خون آلوده با خون پاک بیشتر از دیگر مواقع با یکدیگر ترکیب می‌شوند.
- فصد در چند روز آخر ماه دشوار و موجب ضعف بدنی تلقی می‌شود.
فصد اضطراری ناشی از مشکلات سلامتی نیز زمان معینی ندارد و هر زمان که ضرورت دارد باید بلافاصله انجام شود.
در مرکز فصد خون چه تدابیری در حین انجام عمل فصد انجام می‌گیرد؟
در هنگام فصد پرستار یا متخصص مرکز فصد خون باید ابتدا علائم حیاتی بیمار از جمله نبض و فشار خون او را کنترل و یادداشت کند. پرستار سپس باید با یک پنبۀ آغشته به الکل محل مورد نظر را ضدعفونی کرده و تورنیکه را نیز بالاتر از رگ مورد نظر ببندد. پرستار باید در حین فصد نبض و فشار خون بیمار را مداوم بررسی کند و تحت کنترل داشته باشد و در صورتی که موارد زیر را در بیمار مشاهده کرد، فصد را متوقف کند:
- تغییر در نبض
- تغییر در فشار خون
- پریدن رنگ بیمار
- احساس حالت تهوع یا استفراغ در بیمار
- بی‌حالی شدید یا غش کردن بیمار
- کاهش سطح هوشیاری بیمار
- شروع سکسکه در بیمار
- خمیازه و سرفه
تدابیر بعد از انجام فصد سیاهرگ ها
پرستار حاضر در مرکز فصد خون باید بعد از به پایان رسیدن فصد ناحیه مورد نظر را با یک گاز استریل ضدعفونی کرده و سپس مقداری پودر ضدعفونی روی محل جراحت ریخته و محل مورد نظر را پانسمان کرده و با یک باند ببندد. پرستار بعد از پانسمان باید نبض بیمار را بگیرد و رنگ خون و میزان حجم خون خارج شده را نیز در پروندۀ بیمار یادداشت کند.
برخی از پزشکان طب سنتی بر این باورند که اگر بعد از فصد خونریزی متوقف نشد، پرستار باید محل فصد را با یک باند استریل محکم ببندد تا باند خون را جذب کند و سپس این باند را روی زخم نگه داشت تا خون خشک شده و به این ترتیب خونریزی متوقف شود. ریختن آب سرد و تمیز در اطراف محل فصد نیز می‌تواند به قطع خونریزی بعد از فصد کمک کند.
در شرایطی که حتی با انجام این اقدامات همچنان خونریزی بیمار متوقف نشود پرستار باید با دستور پزشک اقدامات زیر را انجام دهد:
- وصل کردن سرم
- بستری در بیمارستان
- بررسی احتمال وجود اختلال انعقادی در بیمار
- مصرف داروهای وازودپرسور
- مصرف پلاسمای تازه منجمد (FFP)
در این زمان لازم است که در رابطه با وضعیت بیمار با یک تیم تخصصی داخلی یا خون مشورت شود.
در صورتی که بیمار در مرکز فصد خون در حین یا بعد از انجام فصد هوشیاری خود را از دست داد و غش کرد، پرستار ابتدا بلافاصله باید بیمار را به پشت بخواباند و پاهای او را در سطحی بالاتر از سطح بدن قرار دهد و بعد از اینکه بیماری هوشیاری خود را به دست آورد، نوشیدنی‌های طبی و دارویی لازم به بیمار داده شود.
تدابیر لازم بعد از انجام فصد سیاهرگ ها
- بیمار نباید بیشتر از 6 ساعت بخوابد.
- بیمار نباید حرکات سخت یا فعالیت‌های سنگین داشته باشد.
- بیمار نباید حمام کند.
- بیمار نباید داروهای قوی، خوراکی یا نوشیدنی‌های تند و ترشیجات یا شیرینی مصرف کند.
- بیمار نباید بلافاصله بعد از انجام این عمل در مرکز فصد خون روی پای خود بایستد و بهتر است ابتدا به یک سمت بدن تکیه دهد یا مدتی دراز بکشد.
- بیمار نباید استرس، عصبانیت، ترس یا هیجان زیادی را تجربه کند.
سرخرگ‌های (شریان‌های) قابل فصد
- شریان صدغ: شریان بناگوش است.
- شریان خلف اذنین: در پشت دو گوش قرار دارد و فصد آن برای درمان چشم درد، اشک ریزش چشم و سردرد مزمن استفاده می‌شود.
- شریان کف دست: مابین انگشت شست و اشاره قرار دارد. فصد آن برای رفع دردهای مزمن کبد مفید است.
فصد این شریان‌ها باید با احتیاط انجام شود.
جهت مشاوره‌های بیشتر و دریافت نوبت انجام فصد در تهران شما می‌توانید با کلینیک طب سنتی دکتر سریتا در تماس باشید. این مرکز فصد خون با محیطی بهداشتی و با حضور بهترین پزشکان و متخصصان طب سنتی اماده ارائه خدمات به متقاضیان محترم می‌باشد.
