فواید طب سوزنی از زمان باستان تا دوران معاصر

استفاده از فواید طب سوزنی یکی از روش‌های اساسی درمان در طب سنتی است. این روش شامل استفاده از سوزن‌های تیز و نازکی است که در نقاط خاصی از بدن فرو می‌روند. اعتقاد بر این است که این فرآیند جریان انرژی بدن را به الگوهای سالم‌تری تنظیم کرده و تغییر می‌دهد همچنین برای درمان طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی استفاده می‌شود.

تاریخچه طب سوزنی

متن اصلی طب چینی از کتاب نِی چینگ (Nei Ching)، یک کتاب طبِ داخلی امپراطور زرد گرفته شده است که تخمین زده می‌شود که حداقل 2500 سال قدمت دارد. از آن زمان تاکنون هزاران کتاب در مورد شفای چینی نوشته شده است و فلسفه‌های اصلی آن مدت‌ها پیش به سایر تمدن‌های آسیایی گسترش یافته است. تقریبا تمام اشکال طب شرقی که امروزه در غرب مورد استفاده قرار می‌گیرد، از طب سوزنی، شیاتسو (طب فشاری) و ماساژ طب فشاری گرفته تا رژیم ماکروبیوتیک، همگی بخشی از طب چینی هستند یا ریشه در طب چینی دارند. افسانه‌ها حاکی از آن است که طب سوزنی زمانی ایجاد شد که پزشکان چینی اثرات پیش‌بینی نشده پارگی‌های شدید پوستی را در جنگجویان چینی مشاهده کردند. قدیمی‌ترین متن شناخته شده در مورد طب سوزنی، کتاب نظام کلاسیک طب سوزنی، به سال 282 بعد از میلاد برمی‌گردد.

اگرچه طب سوزنی بهترین روش شناخته شده در طب چینی است، اما طب چینی از همان قدیم از داروهای گیاهی، درمان رژیم غذایی، تغییر سبک زندگی و ابزارهای دیگر نیز برای درمان بیماران استفاده می‌کند.

فواید طب سوزنی غیر قابل انکار بوده و افراد زیادی از آن به عنوان یک روش درمانی استفاده کرده‌اند. با این حال، طب سوزنی بعضاً توسط نهادهای پزشکی تایید نمی‌شود. انجمن پزشکی آمریکا در برابر تحقیق در مورد آن مقاومت نشان داده است، زیرا این طب نسبت به طب غربی بسیار متفاوت است.

فواید طب سوزنی

سازمان جهانی بهداشت (WHO) طب سوزنی را به عنوان یک روش درمانی موثر برای بیش از چهل مشکل پزشکی، از جمله آلرژی، بیماری‌های تنفسی، اختلالات گوارشی، مشکلات زنان، بیماری‌های عصبی و اختلالات چشم، حلق و بینی و بیماری‌های دوران کودکی توصیه می‌کند. طب سوزنی در درمان اعتیاد به الکل و سوء‌مصرف مواد مورد استفاده قرار گرفته است. در سال 2002، یک مرکز سلامتی واقع در مِین، یک کمک هزینه منحصر به فرد برای مطالعۀ طب سوزنی برای درمان سوء‌مصرف مواد دریافت کرد. از آنجایی که از قبل از طب سوزنی برای کمک به این افراد استفاده می‌شد، این مطالعه به دنبال این بود که نشان دهد اثرات طب سوزنی روی گوش، به افرادی که به مواد مخدر و الکل اعتیاد دارد، کمک می‌کند تا در مواجهه با شرایط اضطراب‌آور عملکرد بهتری داشته باشند.

طب سوزنی یک درمان موثر و کم هزینه برای رفع سردرد است و بر تأثیر مثبتی بر بهبود دردهای مزمن ناشی از آسیب‌های کمر و آرتروز دارد. از فواید طب سوزنی برای تکمیل درمان‌های تهاجمی غربی مانند شیمی درمانی و جراحی نیز استفاده شده است. طب سوزنی معمولا زمانی مؤثرتر است که به عنوان پیشگیری یا قبل از حاد شدن یک بیماری استفاده شود، اما این روش برای کمک به بیماران مبتلا به سرطان و ایدز نیز مورد استفاده قرار گرفته است. در سال 2002، موسسه ملی سلامت اعلام کرد که طب سوزنی می‌تواند به کاهش درد ناشی از برخی بیماری‌های اسکلتی عضلانی مانند فیبرومیالژیا (یک سندرم درد اسکلتی-عضلانی مزمن است) کمک کند. برای درمان شرایط یا آسیب‌هایی که نیاز به جراحی یا مراقبت‌های اضطراری دارند (مانند شکستگی استخوان) نباید از طب سوزنی استفاده کرد.

ایده‌های اساسی طب چینی

طب چینی جسم انسان را بخش کوچکی از جهان و تابع قوانین جهانی و اصول هماهنگی و تعادل می‌داند. طب چینی، برخلاف طب غربی، مرز مشخصی بین ذهن و جسم تعیین نمی‌کند. طب چینی معتقد است که احساسات و حالات روانی به اندازۀ مکانیسم‌های فیزیکی در به وجود آمدن بیماری‌ها تاثیر دارند و عواملی مانند کار، محیط، سبک زندگی و روابط را برای تصویر کلی سلامت بیمار در نظر می‌گیرد. طب چینی همچنین از نمادها و ایده‌های بسیار متفاوتی برای بحث در مورد بدن و سلامتی استفاده می‌کند. در حالی که طب غربی به طور معمول سلامت را بر اساس فرآیندهای فیزیکی قابل اندازه‌گیری که از واکنش‌های شیمیایی تشکیل شده است، توصیف می‌کند، چینی‌ها از ایده‌هایی مانند یین و یانگ، انرژی چی، سیستم اندام‌ها و پنج عنصر برای توصیف سلامت و بدن استفاده می‌کنند.

یین (YIN) و یانگ (YANG)

طبق فلسفۀ چینی‌ها، جهان و جسم انسان را می‌توان با دو اصل جداگانه اما مکمل، یعنی یین و یانگ توصیف کرد. به عنوان مثال، در دما، یین سرد و یانگ گرم است. از نظر جنسیت، یین مونث و یانگ مذکر است. در فعالیت، یین منفعل و یانگ فعال است. در نور، یین تاریک و یانگ روشن است. در جهت یین به سمت داخل و پایین و یانگ به سمت بیرون و بالا است و غیره. هیچ چیزی به طور کامل یین یا یانگ نیست، بلکه همه چیز ترکیبی از این دو است. این دو اصل همیشه در تعامل، تضاد و تاثیرگذار بر یکدیگر هستند.

هدف طب چینی حذف یین یا یانگ نیست، بلکه اجازه دادن به این دو برای تعادل یکدیگر و وجود هماهنگ در کنار یکدیگر است. به عنوان مثال، اگر فردی از فشار خون بالا رنج می‌برد، طب چینی می‌گوید که اندام قلب ممکن است بیش از حد یانگ داشته باشد و روش‌هایی را برای کاهش یانگ یا افزایش یین قلب توصیه می‌کند. بنابراین، روش‌های درمانی در طب سوزنی به دنبال افزایش یا کاهش یانگ یا افزایش یا کاهش یین در نواحی خاصی از بدن هستند.

انرژی چی (CHI)

یکی دیگر از مفاهیم اساسی طب چینی، انرژی چی است. انرژی چی، انرژی اساسی حیات در جهان است. این انرژی نامرئی است و از هوا، آب، غذا و نور خورشید یافت می‌شود. در بدن، این همان نیروی حیاتی است که زندگی را ایجاد می‌کند و به موجودات جان می‌بخشد. همۀ ما با مقادیر ارثی چی به دنیا می‌آییم و چی اکتسابی را از غذاهایی که می‌خوریم و هوایی که تنفس می‌کنیم دریافت می‌کنیم. سطح و کیفیت انرژی چی افراد به وضعیت تعادل جسمی، ذهنی و عاطفی آن‌ها نیز بستگی دارد. انرژی چی در بدن از طریق کانال‌های انرژی یا مریدین‌ها (Meridian) منتقل می‌شود.

سیستم اندام‌ها

در طب چینی دوازده اندام اصلی وجود دارد: ریه، روده بزرگ، معده، طحال، قلب، روده کوچک، مثانه، کلیه، کبد، کیسه صفرا، پریکارد (محافظ قلب) و گرم‌کننده سه‌گانه (سانجیاو) که نمایانگر ناحیۀ کمر به بالا (معمولا بدون سر و دست) است. هر اندام دارای انرژی چی مرتبط با خودش است و با احساسات خاصی تعامل دارد. از آنجایی که دوازده اندام وجود دارد، دوازده نوع انرژی چی وجود دارد که می‌توانند در بدن و از طریق دوازده کانال اصلی یا نصف النهار حرکت می‌کنند. پزشکان چینی علائم بیماری‌ها را به اندام‌ها ارتباط می‌دهند. به این معنا که علائم یک بیماری در نتیجۀ عدم تعادل یین و یانگ در یک یا چند اندام یا جریان ناسالم چی از یک اندام به یک اندام دیگر در نظر گرفته می‌شود. هر عضو دارای مشخصاتی متفاوت از علائمی است که می‌تواند در یک فرد بروز کند.

پنج عنصر

یکی دیگر از مبناهای طب چینی این است که جهان و بدن از پنج عنصر اصلی تشکیل شده است: چوب، آتش، خاک، فلز و آب. این عناصر همگی به هم مرتبط هستند و هر عنصر، عنصر دیگری را تولید یا کنترل می‌کند.مثلاً آب آتش را کنترل می‌کند و زمین فلز تولید می‌کند.هر اندام به یکی از پنج عنصر مرتبط است.

طب چینی از عناصر و اندام‌ها برای توصیف و درمان مشکلات سلامتی استفاده می‌کند. به عنوان مثال، کلیه به آب و قلب به آتش مرتبط است و این دو عضو نسبتی همچون آب و آتش دارند. اگر کلیه ضعیف باشد، ممکن است در تقابل یک آتشِ‌ سوزان در قلب وجود داشته باشد، بنابراین درمان ممکن است با طب سوزنی یا گیاهان دارویی برای خنک کردن سیستم قلب و یا افزایش انرژی در سیستم کلیه انجام شود.

مشکلات پزشکی و طب سوزنی

در طب چینی، بیماری به عنوان عدم تعادل در سیستم اندام یا مریدین‌های چی دیده می‌شود و هدف هر درمان کمک به بدن در برقراری مجدد هماهنگی ذاتی خودش است. بیماری می‌تواند ناشی از عوامل درونی مانند احساسات، عوامل بیرونی مانند محیط و آب و هوا و عوامل دیگری مانند جراحات، ضربه، رژیم غذایی و میکروب‌ها باشد. به عنوان مثال، عفونت در اولین دیدگاه مشکلی در رابطه با میکروب‌ها و ویروس‌ها نیست، بلکه یک ضعف در انرژی بدنی است که منجر به بروز بیماری شده است. در طب چینی، هیچ دو بیماری با یکدیگر یکسان نیستند؛ زیرا هر بدن ویژگی‌های علائم بیماری و تعادل خاص خود را دارد. از فواید طب سوزنی برای باز کردن یا تنظیم جریان چی در سراسر سیستم اندام استفاده می‌شود و بدن را تقویت و ترمیم می‌کند.

مراجعه به متخصص

زمانی‌که شما به یک متخصص طب سوزنی مراجعه می‌کنید، متخصص ابتدا سابقۀ پزشکی و علائم شما را از دیدگاه فیزیکی و عاطفی بررسی می‌کند، سپس زبان، نبض نقاط مختلف بدن و علائمی مانند سرفه و درد را معاینه می‌کند. بعد از جمع‌آوری اطلاعات کافی متخصص می‌تواند از روی الگوی علائم، اندام‌های درگیر و نواحی غیرهماهنگ را تشخیص دهد. براساس نوع طب سوزنی موردنیاز شما، متخصص سوزن‌هایی را در کانال‌های انرژی یک یا تعدادی از اندام‌ها دوازده‌گانه فرو می‌کند تا انرژی چی آن‌ها را تنظیم و هماهنگ کند.

سوزن‌های مورداستفاده در طب سوزنی همیشه ضدعفونی شده و طب سوزنی به طور کلی روشی بسیار ایمن و بی‌خطر است. عمق فرو رفتن سوزن‌ها نیز متفاوت است و به کانال‌های انرژی مدنظر بستگی دارد. فرو رفتن این سوزن‌ها عموما دردی به همراه ندارد. بیماران گاهی گزارش می‌دهند که این عمل حس نیشگون گرفتن است و حتی بعضی اوقات به دلیل بهبود وضعیت جسمی، احساس لذت‌بخشی دارد. مدت زمان باقی ماندن سوزن‌ها در پوست نیز متفاوت است.

جوانب احتیاط

طب سوزنی به طور کلی روشی ایمن و بی‌خطر است. اگر بیماری بدلیل وجود یک مشکل سلامتی نسبت به انجام آن مردد است، بهتر است با بیش از یک متخصص مشورت کند. همچنین یک بیمار همیشه باید اطمینان خاطر داشته باشد که متخصص طب سوزنی او فردی کاربلد و آموزش‌دیده است.

برای دریافت بهترین و به روزترین خدمات مربوط به طب سنتی و مشورت با پزشکان متخصص در این زمینه می‌توانید با متخصصین کلینیک طب سنتی دکتر سریتا، زیرمجموعه هولدینگ سلامت دکتر بانوکا در ارتباط باشید.

دکتر قدیر محمدی، پزشک و متخصص طب سنتی با تمرکز بر طب سوزنی هستند. ایشان در سال 1373 مدرک پزشکی عمومی خود را اخذ نموه‌اند و دارای مدرک دکتری تخصصی طب سنتی از دانشگاه شهید بهشتی هستند.

آقای دکتر قدیر محمدی در زمینه درمان بیماری‌های مزمن، بدخیمی‌ها، روماتیسم، دردهای عضلانی و استخوانی، میگرن و نازایی با طب سنتی متبحر هستند و سال‌ها سابقه فعالیت در این حیطه را دارند. برای دریافت مشاوره طب سوزنی و اقدامات درمانی با ایشان، با شماره کلینیک دکتر سریتا تماس بگیرید تا کارشناسان برای تعیین نوبت حضوری یا آنلاین شما را راهنمایی کنند.

برگرفته از دانشنامه The Gale Encyclopedia of Alternative Medicine ؛